Юрий Семенович Семендер (Семенов) (1941), чувашский поэт, лауреат премии комсомола Чувашии им. М.Сеспеля, народный поэт Чувашской Республики, заслуженный работник культуры Чувашской Республики. Родился в д. Таныши (Танăш) Красноармейского района Чувашской Республики. Ю. Семендер – один из ведущих современных чувашских поэтов. Работал заведующим отделом Цивильского райкома комсомола, в редакции районной газеты, Чувашском книжном издательстве. Первое стихотворение «Чăрăш» (Eль) опубликовано в 1958 г. в ноябрьском номере журнала «Ялав». С 1974 г. – главный редактор журнала «Ялав». Стихи и поэмы Ю.Семендера изданы более чем на 20 языках народов России и мира. Им переведены на чувашский язык «Слово о полку Игореве», стихи А.Пушкина, М.Лермонтова, С.Eсенина, А.Твардовского, К.Симонова и др., либретто музыкальных комедий, опер и оперетт, балета, вокально–хореографических сюит, таких, как «Птица счастья», «Лебедушка», «Свадьба», «Дети леса» и др. .
Карайра çуралса ÿснĕ А. Н. Григорьев мĕн пĕчĕкрен спортпа туслашнă, пиччĕшĕ — Леонид пек (вăл марафон чупассипе спорт мастерĕ пулнă) пулма ĕмĕтленнĕ. Анатолий Николаевич 22 çул хушши тĕрлĕ шайлă ăмăртусенче тупăшса курнă. Çав хушăра миçе хутчен районпа республика, Раççейпе Совет Союзĕн пĕрлештернĕ командисен йышĕнче вĕсен чысне хÿтĕлемен пулĕ. Вăл çĕр-шыври нумай хуласенче ирттернĕ ăмăртусене хутшăннă, лайăх кăтартусемпе палăрнă. Чылай чухне чупма-утма хăй укçи-тенкипе кайса килнĕ, спортри ăсталăха шав малалла туптаса пынă, опыт пухнă. Мускавра ирттерекен тĕнчери мир марафонне (ММММ) тата миçе хутчен хутшăнман пулĕ? А. Григорьев — марафон чупассипе СССР спорт мастерĕ. Ывăнма пĕлменскер 1987 çулта хăйне спортăн тепĕр дисциплининче тĕрĕслесе пăхма шутланă. Пĕрремĕш ăмăртусемех пысăк шанăç панă. 1987 çулхи июльте 50 километра хăвăрт утассипе Чăваш Республикин виççĕмĕш призерĕ пулса тăнă, СССР спорт мастерĕн нормативне пурнăçланă. Ун чухне хăвăрт утакансен çĕр-шыври чемпионачĕ Шупашкарта, Атăл хĕрринче иртнĕ. Çĕр-шывăн пĕрремĕш ылтăн медальне çĕнсе илни пирки вăл халĕ çапларах аса илет: "50 километрлă дистанцие ун чухне 69-ăн тухрăмăр. Çав шутра — виçĕ мексиканец. Ăмăрту Евпаторире, Хура тинĕс хĕрринче, иртрĕ. Спортсменсен 2, 5 километр тăршшĕ çаврăмпа 20 хутчен утса тухмалла пулчĕ. Çанталăкĕ çумăрлăччĕ. Стартран тапранса кайсанах эпĕ ушкăн пуçне ÿкрĕм, ман хыçра пĕр 200—300 метрта тепĕр ушкăн утса пычĕ. Кĕçех унтан та икĕ çын уйрăлчĕ. Кусем — 50 километрлă дистанцире тĕнче чемпионĕ ята çĕнсе илнĕ тата Тĕнче кубокне тивĕçнĕ М. Бермудеспа (Мексика) А. Плотников (Владимир) пулчĕç. Ун чухне эпĕ тĕнче рекордĕнчен лайăхрах графикпа утса пыраттăм. Дистанцин юлашки 20 километрне утнă чух çумăр витререн тăкнă евĕрех çурĕ. Кроссовкăсем шывпа тулса ларнăччĕ, лăчăрт-лăчăрт туса пыратчĕç. Çав кун дистанцие иккĕмĕш призертан, А. Плотниковран, пĕр минут çурă маларах вĕçлерĕм, 3 сехет те 44 минут та 42 çеккунт вăхăт кăтартрăм. Бермудес виççĕмĕш пулчĕ. Финиша çитсен, савăннипе ларсах ташларăм çав. Ăмăрту епле пынине пĕлтерсе тăракан комментатор манран тĕлĕннипе çапла каларĕ: "Пăхăр-ха эсир ăна, унăн тата ташламалăх та вăй юлнă. Вăт тăк маттур, чăн та, маттур. Апла резервсем пысăк-ха унăн". А. Григорьев 1989 çулта Сочире 20 çухрăма хăвăрт утассипе СССР чемпионĕ пулса тăнă, вăхăчĕ — 1 сехет те 20 минут та 53 çеккунт. Пуçласа вăл тĕнче класлă спорт мастерĕ ята тивĕçнĕ. 1990 çулта 30 çухрăм утса пăхăр медаль çĕнсе илнĕ. Вăл тăхăр спорт мастерĕпе тепĕр спорт мастерĕн кандидатне хатĕрленĕ. Хальхи вăхăтра унăн хĕрĕ, Света — спорт мастерĕ. Вăл — Раççей пĕрлештернĕ командин йышĕнче. Февралĕн 20-мĕшĕнче Сочи хулинче 5 çухрăм утса пăхăр медаль çĕнсе илнĕ. Шупашкарти олимп резервĕсем хатĕрлекен училищĕре 10-мĕш класра вĕренет. А. Н. Григорьевăн ывăлĕ, Алексей, ЧР спорт министерствинче ĕçлет. Тепĕр хĕрĕ — Наташа — Мускаври университетра 4-мĕш курсра вĕренет. Анатолий Николаевич хăйне спорта юратма вĕрентнĕ пĕрремĕш тренера — Станислав Андреевич Николаева, пĕрремĕш физкультура учительне — В. И. Гордеева, Ю. И. Маринкина, Э. Г. Филиппова чĕререн тав тăвать. А. Григорьев çак спортсменсене хатĕрленĕ: Раççей Кубокĕн пăхăр призерне, ЧР чемпионне, спорт мастерне Поликарп Ильина (Çĕньял Карайран), Раççейпе Чăваш Ен чемпионне, Испанири тĕнче чемпионатне хутшăннă кросс енĕпе спорт мастерне Елена Матвеевана, Раççейĕн — пăхăр, ЧР призерĕпе чемпионне, спорт мастерне Александр Пименова (иккĕшĕ те Çырмапуçĕнчен), Чăваш Ен чемпионĕпе призерне, спорт мастерне Владимир Петрова (Нимĕчкассинчен), Чăваш Ен чемпионĕпе призерне, спорт мастерне Валерий Григорьева (Карайран), темиçе хут Чăваш Ен чемпионкине, Раççей çĕнтерÿçипе призерне, Раççей пĕрлештернĕ командин членне, спорт мастерне Света Григорьевана, командăпа Испанири Тĕнче Кубокĕн çĕнтерÿçине тата пăхăр призерне, Раççейпе Чăваш Енĕн чемпионĕпе призерне, Европăра мала тухассишĕн Италипе Польшăра иртнĕ ăмăртусен çĕнтерÿçине, спорт мастерне Алексей Григорьева (виççĕшĕ те Карайран), ЧР чемпионĕпе призерне, спорт мастерĕн кандидатне Николай Николаева (Туçи Чуракассинчен). Анатолий Николаевич — Карайри шкулта ĕçлесе пурăннă хушăра хăй тĕллĕн тренировкăсем ирттерсе çĕр-шыв чемпионĕ ята çĕнсе илме пултарнă Трак енри пĕрремĕш çын. Вăл ытти район ачисене те хăвăрт утма вĕрентнĕ. Вĕсенчен Саша Архипов — тĕнче класлă спорт мастерĕ, Раççей чемпионачĕн — пăхăр, Раççей Кубокĕн кĕмĕл призерĕ, нумай хут Чăваш Ен чемпионĕ тата призерĕ (Канаш районĕнчен), Чăваш Ен чемпионĕ тата призерĕ, спорт мастерĕ Сергей Божайкин (Етĕрне), Чăваш Ен чемпионĕпе призерĕ, тĕнче шайлĕ ăмăртусен призерĕ, спорт мастерĕ Сергей Петров (Элĕк районĕ). А. Григорьев кăçалхи мартăн 16-мĕшĕнче 50 çул тултарчĕ. Унăн ĕмĕт-тĕллевĕсем пысăк. Ăна ăста та пултаруллă спортменсем хатĕрлес ĕçре тата пысăкрах çитĕнÿсем тума ырлăх-сывлăх сунатăп.
Г. С. Сидоров хамăр районти Янмурçин ялĕнчи хресчен çемйинче çуралнă. Ашшĕ-амăшĕ — Сидор Сидоровичпа Пелагея Николаевна — пилĕк ывăлпа пĕр хĕр пăхса çитĕнтернĕ. 1941 çулхи августăн 16-мĕшĕнче, Георгий çуралнă кун, ашшĕ фронта тухса кайнă. Вăрçă хирне ăна пĕтĕм ял ăсатнă. Георгий Сидорович çапла аса илет: "Çав кун анне питĕ хытă макăрчĕ, эпĕ вара, атте Тăван çĕр-шыва хÿтĕлеме тухса кайнăшăн питĕ мухтантăм”. Вăл, фронта кайнă май, мана çапла каласа хăварчĕ: "Эсĕ — асли, санран кĕçĕнреххисем виçĕ шăллу тата йăмăку. Аннÿ чирлет, эсĕ ман вырăна тăрса юлатăн”. Çу кунĕсенче Георгий аслисемпе пĕрле тăван хуçалăхра ĕçленĕ, вăл хресченĕн çăмăл мар ĕçне ирех туйса илнĕ: сухаланă, акнă, çуртрисене пăхнă, каярах вĕсене пухса кĕртнĕ. Г. Сидоров 1951 çулта хĕрлĕ дипломпа Чăваш пединститутне вĕренсе пĕтерет. Çав çулах ăна Вăрнар районĕнчи Кивĕ Мĕлĕшри çичĕ çул вĕренмелли шкул директорне çирĕплетеççĕ. "Мана парти райкомĕн бюровĕнче çак должноçе çирĕплетни питех те интереслĕ пулса тухрĕ, — аса илет Геогрий Сидорович.
Леонид Прокопьевич Прокопьев (7 апреля 1934 д.Янмурзино, Красноармейский район, Чувашская АССР, РСФСР — 9 января 2006, Москва, Российская Федерация) — советский, российский партийный и государственный деятель, председатель Совета Министров Чувашской АССР (1975—1989), председатель Государственного комитета РСФСР по делам национальностей (1990—1992 Окончил Чебоксарский электромеханический техникум (1952), Всесоюзный заочный политехнический институт (1967). В 1954-58гг. служил в ВМФ. По окончании техникума и после военной службы работал на Чебоксарском электроаппаратном заводе на инженерных должностях. С 1961 г. — в Чебоксарском горкоме КПСС, в 1970-74гг. — заместитель председателя исполкома Чебоксарского горсовета, в 1974-75гг. — 1-й секретарь Чебоксарского горкома КПСС. С апреля 1975 по октябрь 1989 гг. — председатель Совета Министров Чувашской АССР, в 1989-90гг. — заведующий отделом Верховного Совета РСФСР. В декабре 1990 — январе 1992 гг. — председатель Государственного комитета РСФСР по делам национальностей — член правительства РСФСР, в январе 1992 — декабре 1993 гг. — заведующий отделом Верховного Совета РСФСР. В 1994−96гг. — руководитель секретариата заместителя председателя Совета Федерации Федерального собрания Российской Федерации. Награды и звания: Награжден орденами Трудового Красного Знамени, Дружбы народов, «Знак Почета», медалями.
Ӑна икӗ хутчен II степеньлĕ Тӑван ҫӗр-шывӑн вӑрҫин
орденӗпе, "Ҫапӑҫура палӑрнӑшӑн", "Будапешта илнӗшӗн", "Тӑван
ҫӗр-шывӑн 1941—1945 ҫулсенчи Аслӑ вӑрҫинче Германие ҫӗнтернӗшӗн", _ "Ӗҫре
палӑрнӑшӑн", "Ӗҫри хастарлӑхшӑн. В. И, Ленин ҫуралнӑранпа 100 ҫул ҫитнӗ
май" тата ытти нумай юбилей медалӗсемпе наградӑланӑ.
Ҫартан таврӑннӑ хыҫҫӑн М. П. Прохоров Чӑваш патшалӑх педагогика
институчӗн истори факультӗнчен вӗренсе тухнӑ. Истори, географи, черчени учителӗнче,
Именкасси тата Красноармейски вӑтам шкулӗсен директорӗнче, культура пайӗн заведующийӗнче
ӗҫленӗ, халӑх депутачӗсен районти совечӗн ӗҫ тӑвакан комитечӗн председателӗн ҫумӗ
пулнӑ. Темиҫе хутчен те район тата ял совечӗсен депутатне суйланнӑ.
1987 ҫулта тивӗҫлӗ канӑва тухнӑ хыҫҫӑн Михаил Прохорович 4 ҫул ӗҫпе вӑрҫӑ
ветеранӗсен районти канашӗн председателӗн ҫумӗнче, 12 ҫул — ку канаш председателӗнче,
ун хыҫҫӑн каллех председатель ҫумӗнче вӑй хунӑ. Халӗ те шкулсенче вӗренекенсем йӗркелекен
"Зарница" тата "Орленок" вӑйӑсене, ыпи мероприятисене хастар
хутшӑнать. "Асӑну кӗнеки", ҫавӑн пекех "Крас-ноармейский район.
Люди и судьбы" кӗнеке кӑларма пысӑк тӳпе хывнӑ вӑл.
Ветерансен юхӑмне тата ҫамрӑксене патриотла воспитани парас ӗҫе
активлӑ хутшӑннӑшӑн М. П. Прохорова нумай грамотӑпа чысланӑ.
Вӑл, акӑ, 2000 ҫулта вӑрҫӑ ветеранӗсен Раҫҫейри Комитечӗн Асӑну паллине,
кӑҫалхи юпа уйӑхӗн 3-мӗшӗнче "СССР летчик-космонавчӗ А. Г. Николаев"
медале тивӗҫнӗ.
Михаил Прохорович
Тӑван ҫӗр-шывӑн Аслӑ вӑрҫинче Ҫӗнтерӳ тунӑранпа 50 ҫул ҫитнӗ тӗле районтан вӑрҫа
хутшӑннисем ҫинчен ҫырнисен пуххине хатӗрленӗ. Ҫӗнтерӳ пулнӑранпа 60 ҫул ҫитнӗ
тӗле вара "Вут-хӗмре иртнӗ ҫамрӑклӑх" кӗнеке ҫырса пӗтернӗ, уншӑн ӑна
районти Н. Янкас ячӗллӗ премие панӑ.
Пысӑк чыс-сума тивӗҫнӗ ятпа М. П. Прохорова пур кӑмӑлтан саламласа ырӑ сывлӑхпа
вӑй-хӑват сунатпӑр.
П. Е. Егоров 1919 ҫулхи чук уйăхӗн 17-мӗшӗнче хамӑр районти Пайсупин ялӗнче
ҫуралнӑ. Асамлӑ вырӑн тейӗн ҫак яла. Кунтах унӑн шӑллӗ — Владимир Харитонов — поэт,
прозаик ҫӗр ҫине килнӗ. Вӑл 50 ытла сӑвва юрра хывнӑ, чылай кӗнеке пичетлесе кӑларнӑ.
П. Егоров ялти пуҫламӑш шкул хыҫҫӑн малалла пӗлӗве Упи шкулӗнче
ӳстернӗ. Ун чухне икӗ ял хушшинчи çул такӑр та асфальтлӑ пулман ҫав. Мӑн Ҫавал
шывӗ те тулӑх тӑнӑ. Вӑхӑтлӑх кӗпер урлӑ кӑна каҫса ҫӳренӗ. Ҫавна май шкула килекен
ачасене юхан шыв урлӑ кимӗпе каҫарнӑ. Проза ӑсти ҫак тапхӑра "Каникул иртсен"
калавра ӑнӑҫпӑ ҫырса кӑтартнӑ. Вӗренекенсем хӑш-пӗр чухне шыва кӗрсе ӳкнине пула уроксене
килмен тӗслӗхсем те пулнӑ. Порфирий Егорович нумай ҫул хушши учительте ӗҫленӗрен (вӑл пирӗн районти
Яманак, Упи, Вӑрнар районӗнчи Упнер шкулӗсенче тӑрӑшнӑ) ачасем валли те илемлӗ
калавсем ӑста "калӑпланӑ". "Йӗр тӑрӑх", "Кучченеҫ",
"Ҫамрӑк партизан" кӗнекесене кӗҫӗннисем юратсах вулаҫҫӗ.
Шӳт-кулӑш жанрӗпе те ӑста пулнӑ Пурхиле (ашшӗпе амӑшӗ ӑна сапла чӗннӗ). Малтанхи
калавӑн ячӗ те ҫавнах ҫирӗплетет: "Хаплашки хаплаштарать". Каярахпа ку
йышши калавсен пуххисем уйрӑм кӗнекесемпе те тухнӑ: "Сӑхман ҫинчи саплӑк",
'Тип мунча", "Автан ҫиетпӗр арӑмпа" (3 авторпа).
Юмарт Геннадий Фёдорович (чăн хушамачě Трофимов), — сăвăçă, тăлмач, фольклор пухаканĕ, текстолог. 1938 çулхи çу уйăхĕн 5-мĕшĕнче Чăваш Енěн Красноармейски районěнче вырнаçнă Кайри Карăк ялěнче çуралнă. 1985 çултанпа СССРăн писательсен союзěн членě. 1961 çулта Чăваш патшалăх педагогика институтне пěтернě. 1988 çулта Чăваш АССРăн тава тивěçлě культура ěçченě ятне панă. 1988 çулта К. В. Иванов ячěллě Чăваш АССРăн патшалăх премиěн лауреачě пулнă.
Чăваш кěнеке издательствинче илемлě литературăн редакторě, НИИ ЯЛИЭ ăслăлăх сотрудникě пулса ěçленě. 6 томран тăракан чăваш фольклор пуххин, тата темиçе чăваш илемлě литература кăларăмěсен редакторě пулнă.
Прохор Трофимович Трофимов (1908–1991), журналист, прозаик, заслуженный работник культуры Чувашской Республики, лауреат премии Союза журналистов Чувашии им. С. Эльгера, участник советско–финляндской и Великой Отечественной войн. Родился 15 февраля 1908 года в д. Анаткасы (Анаткас) Красноармейского района Чувашской Республики. П. Трофимов – выпускник Коммунистического университета народов Востока в г. Москва и Московской академии коммунистического воспитания им. Н. К. Крупской. В Великую Отечественную войну участвовал в боях в Крыму, под Сталинградом, в Курско–Орловской битве, в освобождении Украины, Белоруссии, Польши, в штурме Берлина. Был преподавателем военного училища, комиссаром полка, дивизии. После войны работал председателем республиканского комитета ДОСААФ Чувашской Республики. П. Трофимов известен как прозаик и публицист. Первые произведения опубликованы в 1960 г. Eго перу принадлежат книги: «Фронтри юлташсем» (Фронтовые товарищи), «Атăл хĕрринчен – Берлина çити» (От Волги до Берлина), «Сталинград çулăмĕ» (Пламя Сталинграда), «Солдатская слава», «Сталинградцы» и др.
Çĕньял Упи ялĕнчи чухăн хресчен çемйинче 1907 çулхи августăн 3-мĕшĕнче тĕнчене килнĕ вăл. Ашшĕпе амăшĕн, вăл вăхăтри чылай хресченĕн пекех, пурнăçĕ çăмăл пулман. Кил-йыша тăрантарас тесе çемье хуçин хĕл варринчех платник ĕçне кĕрĕшме тивнĕ. Сантăр Янкасри пуçламăш, Упири икĕ сыпăклă шкулсенче вĕреннĕ. Анчах та, килте йывăрлăха пула юлашки вĕренÿ çулĕнче пултаруллă çамрăкăн шкула çÿреме май килмен, хуçалăхра пулăшнă.
Пушă вăхăтра А. Сымокин тусĕсемпе "Çиçĕм” (алăпа çырса) журнал кăларса тăнă, кĕçĕнреххисене хăй мĕн пĕлнипе паллаштарнă. Ахаль мар ĕнтĕ ăна ялти культурăпа çут ĕç кружокне хастар ертсе пынăшăн 1922 çулта Çĕрпÿ уесĕнчи ку енĕпе ĕçлекен пай тав тунă. Çак хисеп çамрăка татах та хавхалантарать. Çĕрпÿри педучилищĕре пĕлÿ илекен Сантăр, 1923 çулхи январĕн 11-мĕшĕнче совпартшкулта вĕренекенсемпе пĕрле комсомолăн ялти ячейкине йĕркелет. Пирвайхисен йышне чи хастар 11 çамрăк çырăннă, секретарĕ — А. Сымокин. Тепĕр çултанах Çĕньял Упире хальхи районта пуринчен малтан пионерсен организацине туса хураççĕ.
ЛЛеонид Прокопьевич Прокопьев (7.4.1934, Янмурçин ялĕ — 8.1.2006, Шупашкар) — патшалăх деятелĕ. Шупашкарти электромеханика техникумĕнчен (1952), Пĕтĕм Союзри заочнăй политехника институтĕнчен (1967) вĕренсе тухнă. Тинĕс-çар флотĕнче службăра пулнă (1954—58). 1952—54, 1958—64 — Шупашкарти электроаппаратура заводĕнчи техник, инженер, технологи пайĕн начальникĕн çумĕ. 1961—75 КПСС Шупашкар хула комитечĕн инструкторĕ, промышленноçпа транспорт пайĕн заведующийĕн çумĕ, секретарĕ, Шупашкар хула ĕçтăвкомĕн председателĕн пĕрремĕш çумĕ, КПСС Шупашкар хула комитечĕн пĕрремĕш секретарĕ. 1975 çулхи апрельтен 1989 çулхи октябрьччен Чăваш АССР Министрсен Совечĕн председателĕ; 1989—90, 1992—93 РСФСР Верховнăй Совечĕн пайĕн заведующийĕ. 1990—92 — РСФСР наци ыйтăвĕсемпе ĕçлекен патшалăх комитечĕн председателĕ, РСФСР правительствин членĕ. 1994—96 Раççей Федерацийĕн Совечĕн Председателĕн çумĕн секретариачĕн ертÿçи. Ĕçлĕх Хĕрлĕ Ялав, Халăхсен туслăхĕн, "Хисеп палли” орденĕсемпе, медальсемпе наградăланă.
Сайт авторĕ тата модераторĕ-Михайлов Алексей, Чăваш Республикин Президенчĕн 2010,2012 çулсенчи стипендиачĕ, Сайт администраторĕ - Михайлов Виталий Михайлович, Красноармейски шкулĕнче чăваш чĕлхипе общество пĕлĕвĕ вĕрентекен